Uzroci nastanka gorušice i lečenje
Dr Dragan Stanojević, gastroenterolog, Privatni DZ „012“, Požarevac
Gorušica je jedan od najčešćih simptoma koji se odnosi na poremećaje gornjeg dela digestivnog trakta. S njom se susreću lekari u primarnoj zdravstvenoj zaštiti kod velikog broja pacijenata, ali i lekari specijalisti različitih grana sve do gastroenterologa. To je osećaj topline, žarenja ili pečenja u donjem delu iza grudne kosti i gornjim partijama trbuha. Može biti funkcionalni poremećaj, ali i ozbiljna organska smetnja.
Mehanizam nastanka gorušice je sledeći: abnormalna neuromuskularna aktivnost u predelu kardije s promenom u tonusu muskulature jednjaka, zatim refluks želudačnog sadržaja u jednjak uz pojačan hiperaciditet želudačne sluznice. To znači da je gorušica posledica vraćanja kiselog želudačnog sadržaja u donji deo jednjaka. Međutim, gorušicu mogu imati i pacijenti sa ahloridrijom, što se objašnjava poremećajem neuromuskularne aktivnosti jednjaka u donjoj trećini, ali i proširenosti drugih delova jednjaka. Gorušica može da se javlja sporadično posle nekog težeg obroka, ali se može češće ponavljati.
Postojanje učestale gorušice u dužem vremenskom periodu može dovesti do upale donjeg dela jednjaka – ezofagitisa različitog stepena. Komplikacije mogu biti: krvarenje ili perforacija kao najteža komplikacija. Gorušica koja se u dužem vremenskom periodu ne leči i ne se radi dijagnostika može dovesti do posebnog entiteta, i to vrlo retkog, Baretovog jednjaka.
Uzroci gorušice mogu biti organski i funkcionalni (navike u ishrani i životne navike, kao i psihogeni uzroci)
Organski uzroci su:
- hijatus hernija ili želudačna kila, gde se gorušica javlja posle obilnog obroka ili promene položaja tela
- GERB – gorušica kao posledica poremećaja funkcije kardije
- trudnoća
- ulkus na pilorusu želuca ili kod duodenalnog ulkusa
- upotreba nekih lekova (acetilsalicilna kiselina, oralni antireumatici i kortikosteroidi)
Funkcionalni uzroci su:
Životne navike: - gojaznost
- pušenje
- nošenje tesne odeće
Psihogeni uzroci: - stres
Navike u ishrani: - obilni obroci ili kasna večera
- konzumiranje alkohola, gaziranih pića ili kofeina
- konzumiranje hrane s većim sadržajem masti ili dodaci u ishrani, začinjene namirnice, čokolada, proizvodi od paradajza
Gorušica koja se ponavlja ili koja se javlja zajedno s drugim simptomima ili komplikacijama, kao što su: otežano i bolno gutanje, gubitak u telesnoj težini, dugotrajan kašalj, tegobe koje traju posle uzimanja terapije i na kraju povraćanje sveže krvi ili sadržaja taloga kao crna kafa, zahtevaju pregled gastroenterologa.
Pregled gastroenterologa može se sastojati samo od uzimanja anamneze i kliničkogm pregleda. Ukoliko je potrebno, dalja dijagnostika su endoskopija uz biopsiju, manometrija jednjaka i 24-časovna pH metrija. Takođe, kao dopunska metoda dijagnostike može biti i rengenski pregled barijumom jednjaka, želuca i dvanaestopalačnog creva. Ovim metodama se u potpunosti zaokružuju mogući organski uzroci gorušice, ali i postavljanje definitivne dijagnoze organskih oboljenja.
Lečenje: Promena životnih navika i navika u ishrani koje su već nabrojane, i to uz sledeće preporuke: smanjiti količinu hrane, uzimati više manjih obroka, izbegavati kasne obroke, nositi komotnu odeću, dijeta i smanjenje telesne težine, prestanak pušenja, izbegavati alkohol, kofein i gazirane napitke, izbegavati stres.
Ukoliko promena navika ne uspe da umanji gorušicu, naredni korak su lekovi, koji mogu ublažiti simptome i dovesti do umanjenja efekta želudačne kiseline. To su :
- antacidi (posle obroka ili pred spavanje)
- antagonisti H2 receptora (pred obrok) – dovode do smanjenja produkcije kiseline
- inhibitori protonske pumpe (pred obrok) – blokiraju produkciju kiseline
Po završetku terapije simptomi gorušice mogu nestati, ali postoji velika šansa da se ponovo jave ukoliko se i dalje ne vodi računa o navikama. Važno je reći da treba lečiti osnovno oboljenje, koje može biti praćeno simptomima gorušice, kao što su: želudačna kila, ezofagitis – GERB, ulkusna bolest ili infekcija H. pilori. Gorušica u trudnoći se prati uz korekciju navika u ishrani i položaja tela, upotreba lekova je minimalna, i to su antacidi. Lekove koji mogu izazvati gorušicu neophodno je izbegavati u dužem periodu, ali i zbog mogućnosti drugih komplikacija na gornjem delu digestivnog trakta.
Zbog svih ovih činjenica simptome gorušice treba ozbiljno shvatiti, pratiti njihovu učestalost i pojavu drugih simptoma i tako na vreme pristupiti dijagnostici i lečenju.
Literatura :
- Uglješić M.: Klinički aspekti poremećaja gastrointestinalnog motiliteta. Zavod za užbenike Bgd; 42–45.
- Teodorović J., Jereb B.: Gastroenterologija. Excelzior Bgd; 11–12.
- Milosavljević T. i dr.: Bolesti digestivnog sistema i jetre u primarnoj zdravstvenoj zaštiti. Stubovi kulture Bgd; 21–26.